REGIO – De nieuwjaarsspeech wordt in elke gemeente aangegrepen om terug en vooruit te blikken op de thema’s die speelden of nog gaan spelen. Wij vroegen twee experts om de nieuwjaarsspeech van de burgemeesters van Hoorn en Medemblik te beoordelen. Deze tips kun jij ook gebruiken in je toekomstige speech.

De eerste expert is Otto Wijnen. Hij spreekt wekelijks op congressen in binnen- en buitenland. Om ook anderen goed te kunnen ondersteunen bij hun presentaties, volgde hij diverse cursussen en trainingen zodat hij zich nu officieel presentatiecoach en presentatietrainer mag noemen. Hij schreef het boek “Help! Ik moet spreken” en richtte het Nederlands Presentatie Instituut op. De andere expert is Robert-Jan Knook. Hij is bekend als nieuwslezer van het ANP en geeft daarnaast presentatie- en mediatrainingen.

Speech Burgemeester Hoorn: Jan Nieuwenburg

Beoordeling Otto Wijnen

Structuur

Een klassieke structuur waarin hij kunstig rondom het centrale thema “Vrijheid” vlecht. Hij weet zich te beperken en zijn speech kort te houden, passend bij het staande publiek en de behoefte aan onderlinge gesprekken. Vertrekkend vanuit de zaal (hij haalt de presentatrice en een spreker aan) komt hij via de richten en plichten van vrijheid en de activiteiten rondom de viering van 75 jaar vrijheid terecht bij het bevragen van degenen die onvrijheid aan den lijve hebben ondervonden. De opbouw is solide en voldoet daarmee aan de verwachting van de toehoorders.

Retoriek

De manier waarop hij spreekt, doet veel retoriek vermoeden. Hoewel hij een enkele opsomming en drieslag gebruikt (een stad waarin iedereen telt, iedereen mee kan doen en iedereen kansen krijgt), zijn het vooral de tegenstellingen die opvallen: jong en oud, theorie en praktijk.

Performance

De keuze om achter een spreekgestoelte te staan is voor de hand liggend bij een dergelijke toespraak die vanaf papier gelezen wordt. Omdat het letterlijk een barriëre is, zou ik het graag anders zien. Want hoe zou het zijn als er gekozen zou worden voor een draadloze headset waardoor er bewegingsvrijheid komt? En wat als de grote vellen met tekst vervangen worden door handkaartjes met steekwoorden zodat de burgemeester vrij komt te staan?

Burgemeester Nieuwenburg heeft een statige manier van spreken met een prettige stem, passend bij zijn functie. Daarmee houd hij mij als toeschouwer wel op afstand. Ik ben benieuwd wat er gebeurt als hij het wat persoonlijker zou maken, met wat meer emotie.

Beoordeling Robert-Jan Knook

Het begint een beetje rommelig. Je ziet dat het spreekgestoelte nog moet worden klaargezet en het geluid lijkt niet getest. De burgemeester staat al klaar maar dan moet alles nog geregeld worden. Beter is om eerst alles klaar te zetten, microfoon door iemand anders te laten testen en dan pas de burgemeester te laten opkomen. Het is wel de burgemeester!

Hij zou iets meer rust kunnen houden tussen de verschillende alinea’s. Publiek heeft nu eenmaal tijd nodig om een verhaal te ‘verwerken’. Je maakt het met meer pauzes ook wat spannender en afwisselender. De lengte van de nieuwjaarsspeech is prima zo. Als je het langer maakt haken mensen af.

Lichaamstaal is erg belangrijk. De burgemeester gebruikt zo nu en dan zijn handen en armen, ik zie alleen zijn benen af en toe wiebelen. Dat komt denk ik door het spreekgestoelte. Dat verplicht je op dezelfde plek te blijven staan. Mijn advies is om zo’n lessenaar niet te gebruiken zodat je dan vrijer bent om te bewegen. Ook dat genereert aandacht. Je tekst kun je ook prima op een A4-tje in je hand houden of je kunt werken met spreekkaarten.

Een duidelijke boodschap in een verhaal is ook van belang. Het is duidelijk dat Jan ons vraagt om vrijheid te koesteren. Vrijheid is ook meteen het thema voor komend jaar. Ik mis alleen wel een concrete link met de stad Hoorn. Het enige wat Jan daarover zegt is dat er veel talent in de stad en dorpen is dat zich vrij kan ontwikkelen. Was er geen enkele historische link met het thema als het gaat om de stad? Een link met de gouden eeuw bijvoorbeeld?

De structuur van de speech is goed, helder en overzichtelijk.

Speech Burgemeester Medemblik: Frank Streng

Beoordeling Otto Wijnen

Structuur

Burgemeester Streng koos ervoor een hele supermarkt aan onderwerpen in zijn mandje te doen. In het streven volledig te willen zijn, komt het effect van zijn toespraak in het geding. Het verhaal schiet van individualisering naar cultuur en van omgevingswet naar jeugdzorg. Het goud zit ‘m in de staart als hij over een komend vuurwerkverbod praat. Het applaus overvalt hem daarbij, terwijl hij met een stuwende opbouw (‘clap-trap’) dat applaus op de plek had gekregen waar hij hem had willen hebben.

Retoriek

Burgemeester Streng trekt gemakkelijk een retorische vraag uit zijn hoge hoed, zoals “kent u die uitdrukking?”, “zijn we nu klaar?” en “wat kan er beter?”. De metafoor “staat als een huis” is vermoedelijk zonder al te veel retorische overwegingen opgenomen, want dan hadden we wel meer stijlfiguren gehoord.

Performance

Bij de opening lijkt het er voor de onwetende gast niet best uit te zien: in afwachting van de techniek (er schieten allerlei slides voorbij op de achtergrond) ontstaat er een te lange stilte tussen de aankondiging met het bijbehorende applaus en de eerste zin. Streng weet de stilte terug te krijgen met een schoolmeestertruckje die hem onwaardig is. Tijdens zijn toespraak zoekt hij het contact met de zaal maar moet veelvuldig naar zijn papier kijken met grote hoofdbewegingen als gevolg. Ook hij staat achter een spreekgestoelte van formaat maar gelukkig gebruikt hij zijn handen toch regelmatig om zijn woorden met gebaren te onderstrepen. Op één moment weet hij de lach te vangen met een gescripte tong-in-cheek grap over de groei van het inwonertal. Leuk geschreven én goed uitgevoerd met slim stemgebruik!

Beoordeling Robert-Jan Knook

De burgemeester klinkt een beetje als een leraar die de klas probeert stil te krijgen, een beetje afstandelijk. Beter is om gewoon te beginnen met bijvoorbeeld een feitje uit de samenleving of iets uit de actualiteit. Dan krijg je vanzelf de aandacht.

Hij stelt op een gegeven moment een vraag, maar je ziet dat niemand reageert. Als je in je presentatie of speech een vraag stelt, bedenk dan scenario’s wat er kan gebeuren. Dan ben je voorbereid. Een cabaretier doet ook try-outs om te kijken hoe grappen vallen. Het thema van de speech is meedoen, maar je merkt dat mensen niet echt meedoen als er vragen worden gesteld.

In een presentatie moet je je altijd bewust zijn dat er onverwachte dingen kunnen gebeuren. Het is goed om daar, als het kan, op in te gaan. Je hoort op een gegeven moment een vuurpijl buiten afgaan. Het publiek reageert maar de burgemeester niet. Een gemiste kans gezien zijn boodschap aan het einde over vuurwerk. Ook tijdens zijn pleidooi voor het vuurwerkverbod klinkt er applaus maar daar doet hij niks mee.

De structuur is een beetje rommelig. Zo blikt hij pas in het eind van het verhaal terug op vorig jaar. Logischer is om dat aan het begin te doen.

Wat ik mooi vind is dat de burgemeester het glas heft op het nieuwe jaar, proost!